Herkese merhaba. Bugünkü makalemizi Sanat ve Tasarım kategorisi altına ekliyoruz. Makale konumuz ise Exlibris Nedir? Exlibris Örnekleri şeklinde olacak.
Exlibris Nedir?
Genellikle kitap kapaklarında kullanılan ve kullanılan kitabın bir sahibinin olduğunu belirten küçük boyutlu grafik tasarım ürünlerine exlibris adı verilir. İngilizcede ‘bookplate’ olarak da bilinen exlibris ‘…nın kütüphanesine ait’ veya ‘…nın kitaplığından’ anlamları taşıyan Latince kökenli ve bir anlamda kitap sahibinin kartviziti olarak da bilinen, kitabı ödünç alan kişiye kitabı sahibine geri getirmesi konusunda uyarı anlamı taşıyan grafik ürünlerdir.
Avrupa’da 15. yüzyıldan önce yani henüz Gutenberg tarafından matbaa icat edilmemişken kitaplar elle yazılıyordu. Böylesine zahmetli bir üretim sürecinden geçen kitaplar da doğal olarak sahipleri için çok önemliydiler. Bu nedenden dolayı kitap sahipleri kitapların kendilerine ait olduğunu belli etmek amacıyla genellikle kitapların iç kapaklarına kendilerine özgü, kendilerini temsil eden bir takım işaretler koyuyorlardı.
18. ve 19. yüzyıla kadar genellikle soylular ve yüksek zümrenin kitaplarının kaybolmasından korktukları için kullanılan exlibrisler matbaanın gelişimi ve kitap basımının kolaylaşması ile birlikte sanatsal değer taşıyan ve estetik kaygılar gözetilerek tasarlanan birer sanat eseri olarak üretilmeye başlanmıştır.
Exlibrisler kitap sahibini tanıtan, yansıtan ve onu yücelten işaret ve betimlemelerden meydana gelmektedir. Ayrıca exlibrisler kitabı ödünç alan kişinin kitabı geri getirmesi adına bazen iyimser bazense tehditvari kötü uyarılar içermektedir.
Tarihte bilinen ilk exlibris 1450li yıllarda İgler/Kirpici mahlası ile tanınan Alman din adamı Johannes Knabensberg için tasarlanan bir çiçeği ısıran kirpinin resmedildiği exlibrisdir. Bu exlibrisin üst bölümünde ise ‘Hans İgler, Kirpi Sizi Öpebilir’ ibaresi yer almaktadır. Yani kitabı ödünç alan kişi kitabı geri getirirse öpücükle ödüllendirilebileceği; geri getirmez ise de kirpinin oklarının hedefi olacağı anlatılmak istenmektedir.
